Als biografisch filmmaker vraag ik me wel eens af in hoeverre oude herinneringen aan lang vervlogen tijden belangrijk kunnen zijn voor wie we zijn. Ook door mijn eigen ervaringen.
Kleine dingen, grote betekenis
Soms kunnen ogenschijnlijk onbeduidende herinneringen toch een zekere betekenis hebben. Bijvoorbeeld huisdieren waar je aan gehecht was, de plekken waar je speelde, of de winkels waar je boodschappen deed in je jeugd.
Mijn eerste 10 levensjaren
Zo mijmerde ik afgelopen weekend terug aan mijn vroege jaren in Pendrecht, een wijk in Rotterdam zuid waar ik tot mijn elfde jaar opgroeide. Dat gebeurde tijdens een high tea met mijn moeder van 90 in de Meidoorn in Rockanje. Samen met mijn vrouw Geny had ik haar als verjaardagscadeau dit uitje gegeven. Al genietend van allerlei lekkernijen raakte ik dus in gesprek met haar over vroeger.
Mijn lange termijn geheugen doet het nog goed en ik dacht dat het wel een leuk idee was om ook bij haar weer die oude beelden op te roepen. Ik vroeg haar naar enkele herinneringen uit onze Pendrechtse periode. Dat was in de vroege jaren ’60 van de vorige eeuw. Indrukwekkende straten waren de Sliedrechtstsraat, De Slinge en het Plein 53. Zelf herinner ik me bijvoorbeeld bakker Timmer nog, waar we op zaterdag lang in de rij stonden. Ook apotheek Roodzand en De Gruyter.
De Gruyter….? Hoorde ik mijn moeder….nee die had daar volgens haar nooit gezeten. Ze verwierp mijn herinnering en daarmee dus ook mijn vermeende gelijk. Ook toen ik lang en breed volhield dat ik nog precies de plek wist en dat bijna voor haar uitspelde: “op het hoekje tussen plein 53 en de Slinge, ma!!” Ze kon zich er niets van herinneren en bleef stijfkoppig als ze kan zijn mijn bewering in twijfel trekken.
Omdat dit wel vaker voorkomt en ik me daar zeker in het verleden flink aan kon ergeren trachtte ik mijn misnoegen een beetje weg te drukken, of, in ieder geval te bagatelliseren. Dat lukte maar matig.
Euforie om mijn gelijk
Eenmaal thuisgekomen na deze hightea experience bleef het me bezighouden. Toen schoot me te binnen dat ik nog ergens een foto moest hebben waarvan ik vermoedde dat de betwiste winkel daar nog op te zien was. Reden genoeg om meteen te gaan spitten. Terwijl ik zocht naar dit bewijsmateriaal vroeg ik mij ergens ook wel af waar ik me nou eigenlijk zo druk om maakte. Was het die drukte nou allemaal wel waard? Ken je dat?
Nou, ik kan je zeggen, die vertwijfeling verdween direct toen ik die foto vond in mijn fotoboek. De foto die ik al in mijn gedachten had als bewijsstuk 1. Euforie nam het van me over. Meer dan ik me vanuit mijn decennia lang gecultiveerde zelfbeeld idealiter zou toestaan. Want in dat beeld ben ik een stuk stoïcijnser dan de werkelijkheid, die me op dit moment even flink wakker schudde.
Fotoboeken bewijst waarde
Ironisch genoeg kreeg ik datzelfde fotoboek eind jaren zeventig mee toen ik het ouderlijk huis verliet. Had m’n moeder bij elkaar geplakt en ik moet toegeven: ze bezuinigde niet op fotografie. Er zijn heel wat foto’s uit mijn jeugd gemaakt en ook bewaard. Uit eigen ervaring durf ik te beweren dat ze bijdragen aan het worden van de persoon die je bent.
De Gruyter’s winkelpand vastgelegd
Je ziet mij op mijn driewieler strak in de blazer met mijn eenjarige broertje Marcel die daar driftig zijn best stond te doen zijn rechtmatige zitplaats op die driewieler te heroveren.
Als je goed kijkt zie je op de grote foto de letters staan van de befaamde winkel van weleer. Jawel, het winkelpand van De Gruyter. De laatste vier letters van de merknaam zijn prima te lezen op de zuil. Op de tweede foto heb ik het omcirkeld.
Bijzonder is overigens dat ik op internet geen foto van De Gruyter op Plein 53 heb kunnen terugvinden. En dat is best curieus omdat je daar vrijwel alles van oud Rotterdam in beeld kan terugvinden. Rotterdammers zijn bij uitstek verzamelaars van nostalgie en dus foto. Op Facebook zijn er heel wat groepen met foto’s van Oud Rotterdam
Hoe belangrijk is gelijk krijgen?
Al snel na mijn euforische momentje van het gelijk krijgen, vroeg ik me af of dat nou allemaal echt zo belangrijk was. Waar maakte ik me eigenlijk druk om? Wil ik per se mijn gelijk hebben? Is het merk van die winkelketen nou echt zo belangrijk? Moest ik zo nodig die discussie met mijn moeder winnen? Kon ik haar niet gewoon lekker laten geloven wat ze wilde geloven?
The answer is blowing in the wind
Waarschijnlijk zal ik het antwoord op die vraag nooit vinden. Rationeel gezien kom je daar zeker niet uit, het heeft puur met emotie te maken. En dat maakt het intrigerend. Voor mij dan. Maar ik vermoed dat iedereen dat op de een of andere manier wel herkent. Kleine momenten, kleine verhaaltjes, kleine gebeurtenissen die toch een beduidende plek in je bestaan krijgen. En misschien wil je gewoon als persoon dat je herinneringen kloppen, dat is jouw waarheid en die maken deel uit van je identiteit. Dat gooi je niet zo maar te grabbel. Dat laat je niet zo maar wegkapen.
Vast staat is dat dit soort discussies ons temperament aanwakkeren. Dat is ergens maar goed ook misschien want als iedereen het altijd eens zou zijn met de ander zouden we een zekere spanning missen. En die spanning is simpelweg nodig om ons als mens in beweging te krijgen. Een beweging die ons allemaal de persoon maken die we uiteindelijk zijn geworden.
Hoe zit het met jou herinneringen?
Heb jij ook nog bijzondere herinneringen aan vroeger? Mooie, kleine gedenkwaardige gebeurtenissen, dingen die je zijn bijgebleven omdat het voor jou beduidend is? En lijkt het je wat om die vast te laten leggen. Het kan, het kan nog steeds. In een biografisch gesprek met iemand die een beetje weet hoe je dat doet kan dat veel voldoening opleveren. Een feestje van erkenning want je mag helemaal zijn wie je bent.
En het leuke is dan dat je met die persoon niet in discussie raakt want die laat je gewoon vertellen wat je te vertellen hebt.
En zo’n soort persoon, tja…dat is er zo eentje die ik uiteindelijk geworden ben. Qua missie dan. En behoorlijk gepassioneerd ook, want ik weet hoe belangrijk ook sommige van de kleinste herinneringen voor jou kunnen zijn. Er zit altijd een verhaal in. Dat verhaal, dat ben jij gedeeltelijk geworden.
Als dat het niet waard is om vastgelegd te worden…?
