Er bestaat een verhaal over een prinses die weigerde te trouwen met iemand die niet haar ware liefde was. Deze weigering had gevolgen. Haar vader dwong haar om de rest van haar leven eten te bereiden zonder daarvoor betaald te worden. In plaats daarvan hing er een bord aan de deur met de boodschap dat wie hier wilde eten, eerst zijn levensverhaal moest delen.
Dit verhaal heeft een diepe betekenis: wie trouw blijft aan zijn hart en niet toegeeft aan de verwachtingen van anderen, krijgt misschien niet altijd een eervolle positie in het leven. Maar zijn hart wordt een plek waar anderen hun verhaal kunnen delen en troost kunnen vinden door hun eigen levenservaringen te delen.
En omgekeerd: wanneer we ons hart niet kunnen volgen en ons leven wordt beheerst door vreemde invloeden, ontstaat de behoefte om ons verhaal te delen. Dit verhaal vertellen we aan anderen, maar ook aan onszelf. In elk leven zijn er momenten waarop iemand zijn levensverhaal opnieuw moet vertellen, misschien nu meer dan ooit. Het leven is voor veel mensen complex geworden, en als we voldoende richting willen vinden, moeten we bereid zijn om onze levensverhalen te delen met anderen en meer aandacht te besteden aan onze connecties. (Herman Andriessen in “Spiegel der Werkelijkheid”)
Toegang tot het verhaal
Bij het vertellen van een verhaal zijn er minstens twee betrokkenen: de verteller en de luisteraar. Beiden hebben een unieke relatie met het verhaal. De verteller brengt een deel van zijn geschiedenis tot leven, terwijl de luisteraar een onbekende wereld betreedt, waarin hij sommige aspecten herkent en andere niet. Luisteraars kunnen zich af en toe inleven in de ervaringen van de verteller, maar soms blijven die emoties hen volledig vreemd. Om meer inzicht te krijgen in het verhaal en de verteller, is het belangrijk enkele dynamische aspecten van het verhaal te begrijpen.
Een verhaal heeft meerdere dimensies
Mensen hebben de behoefte om gehoord en begrepen te worden. Door hun verhaal te delen, kunnen ze hun gedachten, gevoelens en intenties met anderen delen. Het kan opluchten en een gevoel van verankering geven. Tijdens het vertellen willen mensen ook duidelijk maken wat ze bedoelen, zelfs als ze moeite hebben om de juiste woorden te vinden. Het is belangrijk dat de luisteraar kan oppikken wat er tussen de regels wordt gezegd. Het verhaal kan soms een ander verhaal verbergen dat de verteller nog niet klaar is om te delen, uit angst, schaamte of andere redenen. De manier waarop een verhaal wordt verteld, bevat ook zijn eigen verhaal en kan soms verborgen informatie bevatten. Soms is er zoveel weerstand om het werkelijke verhaal te delen dat mensen het jarenlang achterhouden, zelfs als ze verlangen naar openheid en begrip.
Hermeneutiek is het interpreteren van het verhaal
Hermeneutiek, of interpretatiekunde, helpt om levensverhalen te begrijpen en ze te plaatsen in de context van het dagelijks leven van de verteller. De hermeneutische vragen zijn onder andere: wat is de inhoud van het verhaal, welke betekenis draagt het verhaal, wat voor kennis en emoties brengt het over, hoe verhouden de verteller en de luisteraar zich tot het verhaal, welke gevoelens wekken ze op, en wat zijn de praktische gevolgen van het verhaal?
Het speelt daardoor een cruciale rol in het ontrafelen van de diepere lagen van levensverhalen. Deze benadering maakt het mogelijk om niet alleen te lezen wat er geschreven staat, maar ook om te luisteren naar de stiltes tussen de woorden en de onuitgesproken emoties die tussen de regels door resoneren.
Bij het toepassen van hermeneutiek op een levensverhaal, moet de gespreksleider zich openstellen voor meerdere diepgaande vragen. Wat is de essentie van dit verhaal? Welke betekenis draagt het in zich, en welke lessen kunnen we eruit halen? Hoe raakt dit verhaal aan de persoonlijke beleving van de verteller en de luisteraar? Welke emoties wekt het op, en welke inzichten brengt het met zich mee? Welke acties worden door dit verhaal geïnspireerd, en wat voor impact heeft het op ons dagelijks leven?
Kwaliteitscriteria
Om een biografisch interview soepel te laten verlopen, moeten bepaalde voorwaarden worden vervuld. Deze omvatten:
- Empathie: het vermogen om te reageren op gevoelens, zowel oppervlakkig als diepgaand
- Respect: waarbij de begeleider de cliënt als een vrij individu behandelt
- Echtheid: de begeleider kan zichzelf zijn in de interactie
- Openheid: het delen van gevoelens en ideeën
- Concreetheid: de begeleider leidt het gesprek zodat de cliënt zijn gevoelens kan uiten en erover kan nadenken
- Directheid: de begeleider begrijpt de verbale en non-verbale uitdrukkingen van de cliënt.
Het begrijpen van deze essentiële voorwaarden in een biografisch interview is als het leggen van de fundamenten voor een stevige brug tussen de verteller en de luisteraar. Empathie stelt ons in staat om de emoties van de ander te voelen, respect geeft ruimte voor de eigenheid van iedereen, echtheid creëert een authentieke verbinding, openheid zorgt voor een vruchtbare uitwisseling van gedachten en gevoelens, concreetheid leidt tot diepgaand begrip, en directheid helpt ons om de diepere lagen van het verhaal te ontrafelen.
Deze voorwaarden vormen het hart van een betekenisvol biografisch gesprek, waarin de verteller en de luisteraar samenkomen om verhalen te delen, te begrijpen en te groeien. Als we deze voorwaarden cultiveren en koesteren, creëren we een ruimte waarin ieder verhaal gehoord en gewaardeerd wordt. Het biografische interview wordt dan niet alleen een instrument om verhalen te verzamelen, maar ook een brug naar diepere verbindingen en gedeelde menselijkheid.
Diepte-interview
In het vakgebied van biografisch onderzoek worden verschillende interviewtechnieken gebruikt om levensverhalen in kaart te brengen. Het diepte-interview is veelgebruikte een methode en die geeft inzicht in de context van de problemen waarmee de klant kampt. Het bijzondere van het huidige diepte-interview is dat complete verhalen worden vastgelegd, en de relatie tussen de verteller en zijn verhaal wordt ook bestudeerd. Dit interview is een dialoog waarin de interviewer probeert zo dicht mogelijk bij de verteller te blijven door middel van korte, aanvullende vragen.
Het diepte-interview onthult de diepte en de nuances van levensverhalen op een unieke manier. Dit interview is als een reis door de innerlijke wereld van de verteller, een reis die de context en betekenis van persoonlijke uitdagingen en triomfen onthult. Wat dit interview zo bijzonder maakt, is dat het niet alleen verhalen vastlegt, maar ook de intieme band tussen de verteller en zijn verhaal onderzoekt.
In deze dialoog wordt elke zin, elke stilte, elke glimlach en frons geregistreerd, omdat ze allemaal aanwijzingen zijn voor het onzegbare. Het leidt tot ultieme begripsvorming.
Het diepte-interview onthult niet alleen feiten, maar ook de diepere lagen van de menselijke ervaring. Het legt de rijkdom bloot van wat vaak onuitgesproken blijft, en het opent deuren naar begrip en inzicht. Door deze methode kunnen we niet alleen de oppervlakte van verhalen verkennen, maar ook de diepte van de ziel van de verteller.
De positie van de verteller
Verhalen worden verteld vanuit een bepaalde positie, zoals die van partner, ouder, kind, slachtoffer, dader, enzovoort. Naast de positie van de verteller kunnen andere personen ook belangrijk zijn in het verhaal, vergelijkbaar met personages in een roman. De positie van de luisteraar is afhankelijk van zijn rol in het gesprek. Dit begrip van positie stelt ons in staat om te begrijpen hoe mensen betekenis toekennen aan hun ervaringen en hoe ze omgaan met hun verleden, heden en toekomst.
Verleden, heden en toekomst
De relatie tussen verleden, heden en toekomst heeft veel gemeen met de drieslag hoofd, hart en handen. Gebeurtenissen uit het verleden vormen een deel van het heden en beïnvloeden hoe we denken en leven (hoofd). Bewust en betrokken zijn bij het dagelijks leven stelt ons in staat om het heden intens te ervaren (hart). Het hebben van perspectieven voor de toekomst geeft ons de kracht om verder te gaan (handen). Het levensverhaal onthult hoe iemand zich tot deze drie dimensies verhoudt en hoe hij gebeurtenissen en ervaringen uit het verleden in het heden en de toekomst plaatst. Het verhaal blijft evolueren, omdat de toekomst nog open ligt.
Zoals het levensverhaal van een individu voortdurend evolueert, blijft ook de toekomst openliggen, vol ongeschreven hoofdstukken en onontdekte avonturen. Het begrijpen van onze eigen verhalen en die van anderen is een kunst die helpt om dieper inzicht te krijgen in onszelf en de wereld om ons heen. Het stelt ons in staat om meer empathie, begrip en solidariteit te creëren, niet alleen in goede tijden, maar vooral wanneer het leven uitdagend is.
In de rijke lagen van levensverhalen ontdekken we niet alleen wie we zijn, maar ook wie we kunnen worden. De drieslag van verleden, heden en toekomst biedt ons een kompas om onze levenspaden te verkennen en betekenis te geven aan onze reis.
Er zijn dus genoeg goede redenen om door te gaan met het delen van onze verhalen, luisteren naar elkaar en samen nieuwe hoofdstukken schrijven in het boek van het leven, vol verbinding, begrip en groei. En we kunnen het niet genoeg benadrukken: in plaats van schrijven bieden wij met veel passie de mogelijkheid om het verhaal filmisch vast te leggen. Daarom heten we De Film van je Leven.
bron: biografisch leren en werken – Gabriel Prinsenberg
