Een woord dat je de laatste tijd vaak hoort is authenticiteit. Soms tot vervelends toe. Ik heb er al eerder over geblogd. Omdat dit zo’n belangrijke factor is bij biografieën pak ik het onderwerp nogmaals op. Beginnend met de vraag: wat is dat eigenlijk en waar hebben we het dan over? En waarom doet deze vraag ertoe voor het laten maken van een biografische film?
Automatische piloot als slijpsteen van authenticiteit
Het korte antwoord op de Authenticiteit vraag is simpel gezegd je pure zelf laten zien. Dus 100% tonen aan de buitenwereld wie jij ten diepste bent. Als het zo eenvoudig ligt zul je misschien denken: waarom doen we er dan zo gewichtig en soms moeilijk over?
Nou, omdat de meesten dat in het dagelijks leven allang niet meer doen. Het blijkt nogal lastig om jezelf te zijn. Sommige mensen raken zichzelf compleet kwijt. In de loop van de tijd leren we onszelf namelijk allerlei rollen en gedragspatronen aan en raken verstrikt is situaties waarin we liever niet zitten. We zijn bewust of onbewust geconditioneerd om onszelf staande te houden. In de maatschappij waarin we leven worden we bijna dagelijks geconfronteerd met complexe verhoudingen en uitdagende dilemma’s. De natuurlijke neiging is om daarin automatisch gedrag te vertonen en daarmee drijven we stukje bij beetje af van wie we echt zijn. Althans, dat is een aannemelijke gedachte.
Je kunt je zelf afvragen of 100% authentieke mensen echt bestaan. Is dat wel realistisch? En waar hebben we het dan over? Hoe meet je authenticiteit In de praktijk? Bestaat daar enige wetenschappelijke basis voor?
Het is een mysterie
Ik heb het antwoord op deze vragen zelf niet, maar ik heb er wel zo mijn eigen gedachten over. Deels van mezelf en deels ook geïnspireerd door specifieke vakliteratuur, onder meer uit de boeken van Osho, Jung, Almaas, Gurdjieff en zelfs De Cursus In Wonderen. En ik kan je verklappen dat wat je ook leest het blijven allemaal concepten, oftewel interessante ideeën. Ze wekken stuk voor stuk de illusie dat ze de waarheid in pacht hebben. Osho zet iedere goeroe op dit terrein met twee benen op de grond; over het bestaan zegt hij: wie jij bent is een mysterie. De zin van jouw bestaan, daar kom je nooit uit. Een raadsel kan worden opgelost, maar een mysterie per definitie niet, dus zul je ermee moeten leven dat het een eeuwige zoektocht wordt en dat je daar het beste van mag maken. Alle boekenwijsheid die iemand zich eigen maakt noemt hij bovendien geleende kennis. Het is geen wijsheid van jezelf. Zodra je die kennis toepast en claimt dat het jouw eigen waarheid is ben je al niet authentiek meer. Dus als ik deze stelling serieus neem krijgt het relaas dat je hier leest ook al weer een twijfelachtige authentieke schijn. Niettemin laat ik mij hierdoor niet weerhouden om een poging te wagen en mijn idee over dit onderwerp naar voren te brengen. Leg het dus gerust naast je neer als je er anders over wilt denken.
Uitdagingen zijn toetsen voor authenticiteit
We worden gedurende onze levensloop regelmatig getest door het leven. Ik denk dat je mensen die echt authentiek zijn hoe dan ook herkent aan hoe ze met die testen omgaan. Mensen die echt authentiek zijn blijven zichzelf ook in situaties waarin ze door anderen onder druk worden gezet of stevig worden uitgedaagd. Bijvoorbeeld als je moet onderhandelen met een woningbouwcorporatie en ze doen daar moeilijk over de inkomenstoets. Dat huis waar je zo hevig naar verlangt dreigt aan jouw neus voorbij te gaan. Of je rijdt op de snelweg en een achterligger gaat heel dicht en roekeloos achter je rijden. Of je gaat naar een ouderavond en een leraar doet allerlei schokkende onthullingen over je kind. Allerlei uitspraken waar je het zeer mee oneens bent en volstrekt niet herkent. Of je wordt voor jouw gevoel onterecht afgewezen in een sollicitatieprocedure en je vermoedt zelfs dat je gediscrimineerd wordt. Wat doe je in dit soort situaties? Laat je je meeslepen door je temperament, door je overlevingsinstinct, of blijf je tactisch en doordacht handelen? Hou jij de eer aan jezelf en incasseer je de frustratie om met die keuze jezelf te kunnen blijven?
Soms wil je niet authentiek zijn
Het voordeel van authentiek blijven in iedere situatie, ongeacht de druk die je ervaart, is dat je heel dicht bij jezelf blijft. Je blijft geaard en je laat je niet meesleuren door de waan van de dag of de waan van de uitdaging die zich op dat moment afspeelt. Je kunt je dan afvragen of iemand die zich wel laat meeslepen, en bijvoorbeeld zijn middelvinger omhoog steekt tegen die irritante achterligger in het verkeer, dan op dat moment niet authentiek is. In principe zou een van nature strijdbaar iemand ook vanuit het authentieke zelf heel bewust en overwogen deze middelvinger reactie kunnen tonen. Maar de meeste van ons weten dat zoiets slechts in zeldzame gevallen voorkomt. Kun jij gewoon jezelf blijven, tot drie tellen en ongestoord doorrijden zonder blikken of blozen?
Controle hebben op je response
Authentiek zijn heeft naar mijn idee grotendeels te maken met bewust zijn van je eigen gedrag in zowel routine situaties als in (zeer) uitdagende situaties. De respons die een authentiek persoon geeft is volledig conform zijn eigen wil. Er is dus controle op de respons. Daarmee wordt recht gedaan aan de persoonlijkheid die iemand in stand houdt. En dat laatste zeker te maken met het zelfbeeld dat nagestreefd wordt. Als je daar de literatuur op na slaat lees je in de meeste boeken dat het ego hier een flink toontje in meezingt. Ego en authentiek gedrag kunnen een prima huwelijk vormen. De hamvraag in vooral uitdagende situaties is steeds in hoeverre iemand zich bewust is van zijn eigen interne processen en zijn of haar ego wel of niet in de hand weet te houden.
Conditioneringen
De meesten van ons willen en zullen zich gedragen zoals zij vanuit al hun conditioneringen denken hoe het hoort en passen zich daar op de beste manier op aan. Dat gebeurt deels bewust en deels onbewust. Sociaal wenselijk gedrag wordt dat genoemd en dan is het meestal onbewust. Je zou het ook tactisch gedrag kunnen noemen
. De vraag in al deze gevallen is in hoeverre we in de gaten hebben of we wel of niet inleveren op authenticiteit en welke resultaten dat offer waard is.
Authenticiteit en de biografische film
In een biografische film is authenticiteit een interessante factor omdat de kijker daarmee getrakteerd wordt op het eerlijke plaatje. En of jij nou zelf de kijker bent of het is je partner of familielid die naast je naar die film kijkt, het is natuurlijk wel zo prettig als er een persoon in die film getoond wordt die onberispelijk zichzelf is. Daarin zit de aantrekkingskracht. Puurheid dwingt respect af.
Omgaan met dilemma’s
Het is mede om deze reden verstandig om in de voorbereidingsfase van je film na te denken over wat je wel en niet wilt vertellen. Ons advies is: vertel vooral die dingen waarin jij 100% jezelf kan zijn. Van de issues in jouw leven waar dat niet zo is moet je je afvragen of je dat moet willen delen. Je geheime liefdes bijvoorbeeld….Interessant dilemma.. op dat moment genoot je er van en ze maken deel uit van je biografie, maar wil je die vermelden? En door het niet te doen, ben je dan eerlijk…? Die keuze is altijd aan jou. Ook als jij een uitermate sociaal wenselijk beeld zou willen vertonen over jouw persoon en het historisch verloop van je biografie, dan is en blijft dat jouw keuze. Dat hebben wij te respecteren.
Hoe zit de filmmaker daarin?
Als filmmaker hebben we misschien wel een voorkeur voor mensen die echt authentiek zijn maar we houden er bij niemand een oordeel op na. Onze rol is puur registratief, faciliterend en journalistiek en dat alles in dienst van de klant. Film mag ook best een beetje magie bevatten en illusie opwekken. Je kunt er ook voor kiezen om er een soort documentaire van te laten maken en waarheidsvinding tot kunst te verheffen. Mooi toch al die keuzes? Wij denken graag mee.