Leven na de dood: Hoe technologie onze verhalen blijvend maakt

Zeepbel in landschap met verschijning persoon

Een film van je levensverhaal, authentiek verteld door jouzelf, is natuurlijk een prachtig middel om herinnerd te worden. Toekomstige generaties krijgen hierdoor een super uniek aandenken aan wie je bent (geweest) en wat je hebt meegemaakt. Het is een doorkijkje in het verleden, een bijna aanraakbare  herinnering aan jouw stem, gezicht en jouw verhalen. Maar we leven in een tijd waarin de techniek op dit punt steeds meer mogelijk maakt. In de aflevering WNL op zondag van 12 januari 2025 hoorde ik prins Constantijn over zijn bezoek bij de CES 2025 waar de nieuwste snufjes van hoogontwikkelde techniek tentoon worden gesteld. Eén van die technische feature die ter sprake kwam bracht mij tot deze blog, omdat de impact dicht aan schuurt tegen wat ik nu al doe met mijn defilmvanjeleven.

Wat was er zo bijzonder dan?

Het gaat niet lang meer duren voordat je toekomstige nabestaanden je niet alleen kunnen horen en zien praten over je levensgeschiedenis en persoonlijke inzichten. Het wordt steeds bijzonderder.  De techniek maakt het straks namelijk mogelijk om levensechte conversaties aan te gaan. Je nabestaanden kunnen over (bijvoorbeeld) 200 jaar nog vragen aan je stellen, en jij—dat wil zeggen jouw digitale hologramvorm—geeft daar antwoorden op. Dat alles gebaseerd op het totaal pakket aan alle generatieve data die over jou beschikbaar is.

De vraag naar blijvende connectie met onze dierbaren, zelfs voorbij de grens van het leven, is een eeuwenoude menselijke wens. Wat lange tijd het domein van sciencefiction was, wordt dus langzaam maar zeker werkelijkheid. Hoe werkt deze technologie? En wat zijn de implicaties ervan, technisch, ethisch en emotioneel? Dit zijn de vragen waart ik deze blog aan weidt

 

De bouwstenen van een digitaal hologram

De technologie die het mogelijk maakt om een levensechte digitale versie van iemand te creëren, combineert meerdere disciplines: holografie, kunstmatige intelligentie (AI), en uitgebreide data-analyse. Enkele van die onderdelen zal ik beschrijven:

1. Holografische projectie

Holografische technologie heeft de afgelopen jaren enorme sprongen gemaakt. Waar hologrammen vroeger beperkt waren tot platte, semi-transparante beelden, kunnen ze nu levensechte, driedimensionale projecties creëren. Deze hologrammen zijn in staat om subtiele gezichtsuitdrukkingen, lichaamsbewegingen en zelfs stemintonatie over te brengen, waardoor ze een indrukwekkende representatie vormen van een persoon. Misschien herinner je je het concert van Abba nog, enkele jaren geleden in Londen.

Bedrijven zoals Proto Inc. en Holoconnects hebben systemen ontwikkeld die gebruik maken van volumetrische opnames en realtime rendering. Hiermee kan een digitaal beeld niet alleen statisch worden weergegeven, maar ook dynamisch reageren op de omgeving en de interactie.

2. Kunstmatige intelligentie (AI)

De kern van deze technologie ligt in kunstmatige intelligentie. AI kan patronen herkennen in grote hoeveelheden data en voorspellen hoe iemand zou reageren in specifieke situaties. Voor een digitaal hologram betekent dit dat de AI toegang krijgt tot persoonlijke gegevens—zoals geschreven teksten, spraakopnames, en video’s—om een authentiek beeld te schetsen van hoe de persoon in kwestie zou reageren op vragen of gesprekken.

3. Data-analyse en personalisatie

Een levensechte digitale representatie is afhankelijk van data. Het spreekt voor zich dat hoe meer data beschikbaar is, hoe beter de AI in staat is om een authentieke versie van iemand te simuleren. Denk bijvoorbeeld aan:

  • Geschreven teksten zoals dagboeken, e-mails, en social media posts.
  • Stemopnames, die gebruikt worden voor stemkloning.
  • Gedragsdata, zoals keuzes en patronen die inzicht geven in iemands persoonlijkheid.

Met deze gegevens kan de AI niet alleen antwoorden genereren, maar ook de juiste toon, woordkeuze en zelfs emotionele nuances nabootsen. Het resultaat is een digitale versie van iemand die bijna niet van echt te onderscheiden is.

Als je nu al veel werkt met AI weet je misschien hoe ver dat kan gaan, bijvoorbeeld als je een tekst wilt genereren in de stijl van een bepaalde schrijver. Wil je een kunstwerk in beeld maken, bijvoorbeeld zoals Salvadore jouw moeder schilderachtig zou uitbeelden tegen de achtergrond van haar huis tijdens haar jeugd, dan kan dat ook. De resultaten, zowel in beeld als woord, zijn overdonderend.

 

Een spiegel in fictie

In de populaire Netflix-serie Black Mirror wordt dit thema op een intrigerende en verontrustende manier verkend in de aflevering “Be Right Back”. Hierin verliest Martha haar partner Ash door een tragisch ongeval. In haar rouwproces ontdekt ze een dienst die, door middel van Ash’s digitale voetafdruk op sociale media, een AI-versie van hem kan creëren. Aanvankelijk communiceert ze met een virtuele Ash via berichten en telefoongesprekken, maar uiteindelijk kiest ze ervoor om een androïde versie van hem in huis te halen.

Hoewel deze kloon fysiek op Ash lijkt en zijn gedrag imiteert, ontbreekt het hem aan authentieke emoties en nuances. Wat volgt, is een bitter inzicht, want de digitale versie kan nooit volledig de echte persoon vervangen. Pijnlijk deze ervering. Deze verhaallijn is uiteraard fictief, maar het werpt wel essentiële vragen op over hoe technologie onze herinneringen moet vastleggen. En ook wat er te verliezen valt als we ons volledig op digitale reconstructies laten terugvallen.

Wil je meer weten over de achtergronden en welke gedachtengang de makers hadden van deze intrigerende aflevering kijk dan hier.

 

De impact op nabestaanden

Het klinkt allemaal hoogst interessant, maar het is toch ook wel een beetje erg klinisch allemaal. Het zal zeker het voorstellingsvermogen van velen te boven gaan, nog los van de vraag of het allemaal wel zo wenselijk is. Het idee dat je na je dood gesprekken kunt voeren met je dierbaren roept zonder twijfel  emoties op en daar moet dus rekening mee worden gehouden.

Maar goed, toch nog even door redeneren: stel dat het allemaal zo ver is, en doorzet in de praktijk van alledag. Wat heb je er dan aan? Vermoedelijk heeft het voor bepaalde mensen een zekere troostende uitwerking. Je kunt het zien als een manier om verbonden te blijven met iemand die je hebt verloren. Maar hou er wel rekening mee dat het complexe en ongekende gevoelens kan oproepen, zoals: is deze digitale versie nog wel echt dezelfde persoon. Of is het slechts een snippertje schaduw van wie hij of zij was? Met je verstand weet je het antwoord al wel maar je emotie heeft zo zijn eigen manier van reageren. Daar moet je wel klaar voor zijn lijkt me.

1. Troost en verwerking

Het is niet ondenkbaar dat een digitaal hologram een  steun kan zijn tijdens het rouwproces. Het is zonder twijfel een manier om herinneringen levend te houden en belangrijke vragen te stellen die misschien niet tijdens het leven van de overledene zijn gesteld. Denk aan een kleinkind dat jaren later wil weten: “Wat was jouw grootste droom?” of “Hoe leerde je omgaan met moeilijke tijden?” Een hologram kan deze vragen beantwoorden op een manier die dicht bij de oorspronkelijke persoon ligt.

2. Ethische en emotionele dilemma’s

Maar, ik schreef het al, deze verbijsterende ontwikkelingen roepen ook de nodige vragen op. Hoe echt is de digitale representatie? Is het eerlijk tegenover de overledene om zijn of haar woorden en gedrag te blijven simuleren? En hoe verwerken nabestaanden het verschil tussen de herinnering aan de echte persoon en de interacties met het hologram? Deze vragen zullen belangrijk zijn naarmate de technologie verder wordt ontwikkeld.

 

Technische en ethische uitdagingen

Tja, de mogelijkheden zijn indrukwekkend maar laten we ook kijken naar de uitdagingen, zowel de  technisch als de ethische.

1. Authenticiteit en nauwkeurigheid

Een digitale representatie is zo goed als de data die wordt gebruikt. Als de gegevens onvolledig of onnauwkeurig zijn, kan het hologram verkeerde antwoorden geven. Hierdoor kan een vertekend beeld geschetst worden van de overledene en dat kan makkelijk leiden tot frustratie bij nabestaanden en zelfs twijfel zaaien over de authenticiteit van het hologram. Dat zie je in gedramatiseerde vorm ook terugkomen in die Netflix serie van Black Mirror.

2. Privacy en toestemming

Wie beheert de gegevens van de overledene? En wie bepaalt of een hologram mag worden gemaakt? Het is essentieel dat er duidelijke regels en protocollen komen om de privacy van zowel de overledene als de nabestaanden te waarborgen. Toestemming van de persoon in kwestie tijdens zijn of haar leven zal een belangrijke rol van betekenis spelen. Dat wordt dus lastig als de persoon in kwestie er al niet meer is. Wat doe je dan?

3. Psychologische effecten

De impact van een hologram kan natuurlijk in zekere zin troostend zijn, er bestaat ook een zeker risico dat nabestaanden te afhankelijk worden van die digitale interacties. Dit kan het rouwproces compliceren. De acceptatie van het verlies wordt daar zeker niet makkelijker door.

 

De toekomst: leven in het digitale tijdperk

Het gevoel zal jou, net als ik, bekruipen dat de technologie waar we het hier over hebben zowel veelbelovend als complex is. De kans is groot dat de mogelijkheid om holografische gesprekken te voeren met een digitale versie van een overledene ons idee van herinnering, rouw en de waarde van menselijke interactie drastisch gaan beïnvloeden. Wat is de juiste balans tussen wat mogelijk is en wat wenselijk is?

Bij defilmvanjeleven.nu geloven we in de kracht van verhalen. Een levensverhaal, door jouzelf verteld, blijft onweerlegbaar volgens mij, een van de meest authentieke manieren om jouw ‘nalatenschap’ vast te leggen. Een film van jouw leven, authentiek en met aandacht gemaakt, blijft een tastbare en tijdloze herinnering die nu al beschikbaar is. De persoon om wie het gaat is daar bij vol bewustzijn in meegegaan en dus is er automatisch toestemming. Alleen hij of zij bepaalt welke personen die film mogen zien. Dat lijkt mij in ieder geval het mooist denkbare begin van jouw digitale nalatenschap.

 

Andere blogs:

Het persoonlijke verhaal van Rob Overgaauw

Het persoonlijke verhaal van Rob Overgaauw

Rob Overgaauw heeft zelf een gevarieerd leven. Althans, dat vindt hij zelf. In zijn carrière heeft hij genoeg werkgevers en opdrachtgevers van binnen mogen zien. Bij al die bedrijven draaide het veelal om performance van mensen. Sinds 2012 richt hij de lens nog dichter op de mensen die hij ontmoet en filmt de levensverhalen die ze hem zelf vertellen. In deze uitgebreide bio lees je hoe dat gegaan is.

Wat is jouw raison d’être?

Wat is jouw raison d’être?

Wie kent het niet. De indringende vraag: wat doe ik hier? Wat is de reden van mijn bestaan? Vaak gebeurt dat op momenten in een mensenleven dat het er om spant. Dat er iets ingrijpends aan de hand is. Ook voor mensen die zich afvragen: waar doe ik het eigenlijk voor? Wat de reden ook is, de vraag bestaat. Gelukkig zijn er sowieso heel veel grote denkers die zich er ook mee bezig hebben gehouden en houvast geven aan de zoekers. Overweeg jij een biografische film te laten maken? Dan is het antwoord op deze vraag heel interessant, vooral omdat het zo persoonlijk is. Maar het hoeft natuurlikjk niet, iedereen is vrij om zelf te bepalen wat hij in zijn of haar biografische film achterlaat. Het is jouw voetafdruk en van niemand anders.

Eindigheid en betekenis: een moderne kijk op tijd en ons bestaan

Deze blog gaat n op de vraag hoe wetenschap en filosofie ons helpen omgaan met vragen over tijd, sterfelijkheid en betekenis. Wetenschappers zoals Brian Greene beschrijven het onvermijdelijke einde van het universum, zoals de thermische dood of het tijdperk van zwarte gaten, en benadrukken hoe deze vergankelijkheid ons aanspoort betekenis te vinden in ons leven. Filosofen zoals Martin Heidegger richten zich op de menselijke ervaring van tijd en onze verantwoordelijkheid om authentiek te leven, geworteld in het besef van onze sterfelijkheid. De dialoog tussen wetenschap en filosofie laat zien hoe objectieve eindigheid en subjectieve reflectie elkaar aanvullen. Het relativeren van dagelijkse zorgen en het actief construeren van betekenis staan hierbij centraal. Hoe ga jij om met het fenomeen eindigheid? Wat denk je: heeft het invloed op de manier waarop je je leven hebt ingevuld en nog zult doen?

Wie zijn jouw helden geweest?

Wie zijn jouw helden geweest?

Wie terugkijkt op zijn leven zal al snel erkennen dat er altijd sprake is van mensen die een grote rol vervuld hebben. Sommige dicht je zelfs de status van held toe. Helden spelen een cruciale rol in ons leven, van praktische helpers die richting geven tot inspirerende voorbeelden die onze innerlijke wereld verrijken. Deze blog onderzoekt hoe beide typen helden impact hebben op onze levensloop en hoe je hun invloed kunt erkennen in jouw levensverhaal.