Een uitvaart zou je kunnen zien als de afronding van een biografie. Hier eindigt het levensverhaal, het leven is voltooid en bij de uitvaart wordt, als het goed is, nog even stilgestaan bij het leven van de persoon die ter aarde wordt besteld. Wat blijft zijn de herinneringen.
Over hoe die herinneringen kunnen worden doorgegeven middels een biografische film heb ik inmiddels al heel veel geschreven. Deze keer wil ik stil staan bij het moment van de uitvaart en wat er tijdens de speech aan de orde kan komen, waar je op moet letten, wat een speech waardevol kan maken.
Wat maakt een uitvaartspeech waardevol?
Om bij dat laatste te beginnen: een speech is waardevol als de aanwezigen, die betrokken waren bij het leven van de overledene, dit na de uitvaart persoonlijk komen vertellen. Wat maakt het dan zo goed?
Ik vermoed dat het te maken heeft met de vraag of die betrokkenen kunnen waarderen wat er verteld is en hoe het verteld wordt. Dat heeft uiteraard weer te maken met of ze vinden dat je goede keuzes hebt gemaakt in de onderwerpen en of het oprecht en empathisch gebracht werd. Bijvoorbeeld, of je mooie anekdotes hebt verteld, mooie beschrijvingen gaf over hoe hij of zij als persoon was, en waarom de persoon gemist zal worden. Niet onbelangrijk is ook het noemen van namen van mensen die belangrijk zijn geweest voor de overledene. Voor dat laatste moet je wel de positie hebben; als je buurman of oud collega bent is dat natuurlijk iets minder passend.
Afscheid van mijn eigen vader
Heel recent had ik zelf de eer om bij de kist van Jan Overgaauw, mijn lieve vader te mogen spreken. Hij bereikte de respectabele leeftijd van 90 jaar geworden. Op 25 juli 2024 vond de crematie plaats. Ik begon mijn speech met de laatste 4 jaar van zijn leven, toen hij qua gezondheid steeds verder aftakelde en toch hardnekkig bleef vasthouden aan het leven. Zo overleefde hij in 2021 Corona in een revalidatiecentrum waar hij verbleef tijdens de eerste golf. Vaccinaties waren er toen nog niet en 32 andere bewoners van datzelfde centrum legden na een besmetting via een kerkdienst het loodje. Tot ieders verbazing zat mijn pa toen nog niet bij dat rijtje ongelukkigen. Bij thuiskomst na zijn ontslag uit het revalidatiecentrum werd hij ontvangen als een held en haalde zelfs de lokale krant.
Wie was deze lieve man?
Vervolgens begon ik over wie hij was, qua persoon, zijn identiteit. Ik had het geluk dat ik twee jaar eerder door Marianne Kerremans een biografische film heb laten maken. In deze film vroeg zij naar belangrijke gebeurtenissen in zijn leven. Toen hij daarover vertelde was goed te zien hoe die gebeurtenissen hem persoonlijk hem raakte, wat het voor hem betekende en hoe belangrijk ze waren. Zijn gezin van herkomst, zijn passie voor speedway, varen op de grote vaart, een gezin stichten, aan een carrière bouwen, het vele reizen en het genieten van grote en kleine dingen des levens.
Mede door die film kon ik de belangrijkste aspecten uit zijn identiteit heel scherp identificeren. Vijf belangrijke thema’s heb ik er uit gepikt.
Een typische familieman
Om te beginnen: hij was een man die erg gesteld was op de familie, dus noem hem maar gerust een familieman. Uiteraard kon ik genoeg voorbeelden aanhalen waaruit dat bleek. Voorbeelden zijn altijd goed, ze zijn beeldend, invoelend en herkenbaar. Mijn pa was trots op zijn kinderen, niet dat hij dat vaak aan ons heeft medegedeeld, maar het bleek uit alles. Ook was hij dol op mijn moeder, ook al waren er soms de nodige uitdagingen. Maar uitdagingen ging hij niet uit de weg.
Aanpassingsvermogen als levenskwaliteit
Opvallend was ook zijn aanpassingsvermogen. Waar hij ook kwam en met wie hij ook was hij had het vermogen om zich extreem goed aan te passen aan de omstandigheden. Iets dat hij in zijn vroege jeugd al had moet leren toen hij de grote vaart op ging als ketelbinkie en zich tussen de rouwe zeebonken staande moest houden.
Een tikkie Bourgondisch
Een derde punt was dat hij kon genieten van de lekkere en schone dingen des levens. Mijn vader was een echte Bourgondiër. De foto’s van hem die voor de dienst waren geselecteerd bevestigde dit overtuigend, want je ziet hem vrijwel altijd met een goed glas in zijn hand of aan tafel met lekkere gerechten. Maar ook het genieten van vrouwelijk schoon paste bij hem. Hij verkeerde heel graag in vrouwelijk gezelschap, daar voelde hij zich thuis.
Reizen
Een vierde kenmerk was zijn behoefte aan grenzen verkennen, wat door de vele reizen die hij maakte erg duidelijk werd. Niet alleen de 11 jaar in zijn beroepsvaart periode waar hij de wereldzeeën bevoer, maar ook daarna. De talloze vakanties naar Frankrijk en Spanje, het overwinteren en de wereldreis die hij samen met mijn moeder maakte maakte kort na zijn vervroegde pensionering.
Werk en geld verdienen
Tot slot, een vijfde kenmerk was zijn drive en werklust waarmee hij er altijd voor wist te zorgen dat er brood op de plank was . OP een gezonde manier werkte hij aan zijn carrière. Hij vertelde in het biografisch interview met Marianne heel trots dat het hen altijd lukte om makkelijk aan werk te komen. Ook na het stoppen van zijn zeevaartperiode kreeg hij meteen een goede baan aan de wal. En daarna talrijke andere banen op kantoor die altijd scheepvaart gerelateerd waren. Dat stoppen na 11 jaar van varen als 3e stuurman op de grote vaart werd hij rond zijn 27ste beu, iedere keer opnieuw afscheid moeten nemen van zijn jonge gezin viel hem zwaar. Dat heeft ie dus prima opgelost.
De laatste fase
In de laatste fase van zijn leven verbleef hij alleen in een zorginstelling. Niet de meest ideale oplossing maar thuisblijven bij mijn moeder waar hij zielsveel van hield, was geen optie meer. Mijn moeder kon die zorgtaak niet meer aan en hij legde zich neer bij die situatie. Opmerkelijk daarna was hoe dankbaar hij daarna was voor de uitstekende zorg die hij kreeg. Niet de meest ideale omstandigheid zon zorginstelling maar hij begreep het en legde zich er bij neer.
Toasten op het leven
Ik heb het geluk gehad dat ik goed afscheid heb kunnen nemen van mijn vader toen hij nog leefde. In die periode overlegde ik over wat er wel en niet gezegd moest worden bij het moment van afscheid. Het moest wat hem betrof vooral geen trieste boel worden. Het liefst zag hij dat er na de dienst getoast zou worden op zijn mooie leven en dat iedereen daar vooral bij stil zou staan. Tot stille vreugde van alle aanwezigen maakte ik dat duidelijk. Het was niet tegen dovemans oren gezegd. De condoleance werd een prettig samenzijn met familie en bekenden en het afscheid had naar mijn idee niet waardiger kunnen plaatsvinden. Dat hij in vrede moge rusten.
Een opname van mijn rouwspeech wil ik bij deze zichtbaar maken voor ieder die daar belangstelling in stelt. Voor meer technische uitleg over het hoe en wat van een rouwspeech kun je ook mijn andere blog lezen.
Heb je zelf binnenkort zo’n plechtigheid en wil je daar je gedachten over delen, bijvoorbeeld over het hoe en wat bij zo’n toespraak, mag je altijd contact met me opnemen.